Tinnitus Retraining Therapy (TRT) Sücreci Nasıl İlerler? Hangi Hastalara Uygulanır?

Giriş: Tinnitus Nedir?

Tinnitus, kulakta ya da başta dışarıdan gelen bir ses olmaksızın algılanan ses hissidir. Bu ses çınlama, ıslık, uğultu ya da vızıltı şeklinde tanımlanabilir. Tinnitus bazı bireylerde geçici ve hafif seyrederken, bazılarında çok daha ğürültülü, sürekli ve hayat kalitesini düşürecek derecede rahatsız edici olabilir. Tinnitusun özellikle sessiz ortamlarda belirginleştiği ve stres, yorgunluk gibi faktörlerle arttığı bilinmektedir (Baguley et al., 2013).

Tinnitusun öznel olan formu iç kulak, koklea ya da merkezi sinir sisteminden kaynaklanabilir. Nesnel tinnitus ise genellikle damar ya da kas kaynaklı, hekimin de duyabileceği nitelikte seslerden oluşur. Bu yazının odağı, öznel ve kalıcı tinnitus için geliştirilmiş bir terapi protokolü olan Tinnitus Retraining Therapy (TRT)‘dir.

TRT’nin Tanımı ve Temel Prensipleri

TRT, 1990’larda Dr. Pawel Jastreboff ve Dr. Jonathan Hazell tarafından geliştirilmiştir. Terapinin temel mantığı, bireyin tinnitus algısını beyin düzeyinde yeniden işlemesini sağlayarak, bu sesi fark etmeme durumuna ulaşmasıdır (Jastreboff & Hazell, 2004).

TRT’nin arkasındaki teoriye göre tinnitus, bir işitsel sorun olmaktan çok bir “nörofizyolojik refleks” sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Tinnitus sesi tehlikeli ya da anlamlı olarak algılandığında, limbik sistem (duygular) ve otonom sinir sistemi (stres tepkileri) bu sesi “rahatsız edici” olarak etiketler. TRT ile amaçlanan bu “koşullanmış algının” yeniden yapılandırılmasıdır.

TRT Sücreci Nasıl İlerler?

1. Danışmanlık (Rehberlik) Aşaması

TRT’nin ilk ve en kritik aşaması, tinnitus hakkında detaylı bilgilendirme sunulan danışmanlık seanslarıdır. Odyolog, hastayla tinnitusun mekanizması, TRT’nin bilimsel temeli, limbik sistem etkileri ve “duyarsızlaştırma” mantığını paylaşır. Bu aşama, hastanın tinnitus hakkındaki korkularını azaltarak, sesin algılanma şeklini dönüştürmek üzerine kuruludur (Henry et al., 2007).

2. Ses Terapisi Aşaması

TRT’nin ikinci aşaması ses terapisidir. Bu terapi, tinnitus sesini “maskelenecek” şekilde değil, duyarsızlaşma sağlanacak seviyede işitsel uyaran sunulmasıyla yürütülür. Bu noktada, hastaya özel ses jeneratörleri (white noise cihazları) ya da ışıtme cihazları içine entegre edilen gürültü modülleri kullanılabilir.

Bu sesler, tinnitusun fark edilirliğini azaltarak beyindeki limbik ve otonom sistem tepkilerini devreden çıkarma hedefi taşır (Jastreboff & Hazell, 2004). Seanslar ilerledikçe tinnitus, anlamsız ve alışılagelmiş bir “arka plan sesi” haline gelir.

3. Takip ve Uyarlama

TRT yaklaşık 12-24 ay sürebilecek bir protokoldür. Hastalarla belirli aralıklarla görüşmeler yapılır ve ses terapisi parametreleri gerekirse yeniden düzenlenir. Terapinin etkisi bireyden bireye farklılık gösterse de, %70-80 oranında semptomlarda belirgin azalma sağlanabildiği gösterilmiştir (Henry et al., 2007).

Hangi Hastalar İçin TRT Uygundur?

1. Öznel ve Kronik Tinnitus

TRT, en çok öznel ve 6 aydan uzun süreli tinnitus vakaları için uygundur. Bu bireylerde tinnitus sesi, herhangi bir dış uyaran olmaksızın sürekli hissedilir.

2. Normal ya da Azalmış İşitmeye Sahip Bireyler

TRT hem normal işitmeye sahip bireylerde hem de işitme kaybı olanlarda başarılı şekilde uygulanabilir. Hafif-orta dereceli işitme kaybı olanlarda ses terapisi işitme cihazı desteği ile yürütülebilir.

3. Psikolojik Yük Taşıyan Hastalar

Anksiyete, depresyon ya da uyku bozukluğu gibi durumlarla birlikte seyreden tinnitus olgularında TRT etkili bir yöntemdir. Psikolojik destekle birlikte kullanıldığında etkinlik daha da artar (Cima et al., 2012).

TRT’nin Faydaları ve Kısıtlamaları

Faydalar

• Tinnitusun algısal olarak etkisini azaltır
• Hastanın kontrol hissini arttırır
• İşitme cihazı ile entegre çalışabilir
• Psikolojik yükü azaltabilir

Kısıtlamalar

• Sabır ve düzenli takibi gerektirir
• Tinnitusun tam olarak “geçmesini” sağlamaz
• Her bireyde eşit derecede başar sağlanamaz

TRT Uygulamalarında Klinik Gözlemler

Odyoloji kliniklerinde TRT uygulamasına alınan hastalar, genellikle terapi sürecinin ilk 3-6 ayında tinnitus algısında ciddi bir azalma bildirir. Bu süreçte danışmanlığın etkin yapılması, bireyin ses terapisine uyumu ve beklenti düzeyi çok önemlidir. Bazı hastalar ilk etapta terapinin “tinnitus sesìni ortadan kaldıracağı” beklentisiyle gelse de, terapinin duyarsızlaştırma ve kabullenme odaklı olduğu vurgulanmalıdır.

Sonuç

Tinnitus Retraining Therapy (TRT), tinnitus algısının nörofizyolojik düzeyde yeniden işlenmesini sağlayarak bireyin bu sesi hayatını etkilemeyecek bir arka plan gürültüsü gibi algılamasını hedefler. Danışmanlık ve ses terapisinden oluşan bu terapi protokolü, bireysel farklılıklar gözetilerek planlandığında, kronik tinnitus hastaları için çözüm sağlayan bilimsel bir yaklaşım olarak öne çıkmaktadır.

Kaynakça

• Jastreboff, P. J., & Hazell, J. W. (2004). Tinnitus retraining therapy: Implementing the neurophysiological model. Cambridge University Press.
• Baguley, D., Andersson, G., McKenna, L., & McFerran, D. (2013). Tinnitus: A multidisciplinary approach. Wiley.
• Henry, J. A., Trune, D. R., Robb, M. J., & Jastreboff, P. J. (2007). Evaluation of retraining therapy for tinnitus. American Journal of Audiology, 16(1), S64-S70.
• Cima, R. F. F., Maes, I. H., Joore, M. A., Scheyen, D. J., El Refaie, A., Baguley, D. M., & Vlaeyen, J. W. (2012). Specialised treatment based on cognitive behaviour therapy versus usual care for tinnitus: a randomised controlled trial. The Lancet, 379(9830), 1951-1959.
• metokondri.com