İşitsel İşlemleme Bozukluğu ve Artikülasyon Bozukluğu

İşitmek ve Konuşmak: Beynimizin Seslerle Dansı ve Zorluklar

Hepimiz dünyayı duyularımız aracılığıyla algılıyoruz ve işitme, özellikle iletişim ve öğrenme süreçlerimizde başrol oynuyor. Ancak “duymak” sadece sesin kulağımıza gelmesi değil; beynimizin o sesi alıp işlemesi, anlamlandırması ve kullanıma hazır hale getirmesi demek. İşte tam bu “işleme” kısmında bazı zorluklar yaşanabiliyor ve bu da “İşitsel İşlemleme Bozukluğu” (İİB) olarak karşımıza çıkıyor. Yani kulak harika çalışsa bile, beyin sesleri çözmede yardıma ihtiyaç duyuyor.

Diğer yandan, özellikle çocukluk döneminde sıkça karşılaşılan durumlardan biri de “Konuşma Sesi Bozuklukları” (KSB). Bu, sesleri doğru çıkarmak, heceleri birleştirmek veya kelimeleri net bir şekilde telaffuz etmek gibi konularda yaşanan zorlukları kapsıyor. Artikülasyon bozuklukları da KSB’nin bir parçası.

Peki, bu iki durum arasında bir bağlantı olabilir mi? Beynimizin sesleri işleme şekli, bizim sesleri üretme şeklimizi etkileyebilir mi? İşte bu sorular, bizi işin akademik boyutuna taşıyor ve yapılan araştırmalar bu bağlantının hiç de azımsanmayacak kadar güçlü olduğunu gösteriyor. Okuduğum güncel bir sistematik derleme tam olarak bu konuyu ele alıyor: İşitsel İşlemleme ve Konuşma Sesi Bozuklukları arasındaki ilişkiyi, özellikle de çocuklar özelinde inceliyor.  

İşitsel İşlemleme ve Konuşma Sesi Bozuklukları: Aradaki Bağlantı Ne?

Bu derleme, İİB ile KSB arasında önemli bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor. Yani bir çocukta KSB olduğunda, altta yatan bir işitsel işlemleme güçlüğü olma ihtimali hiç de düşük değilmiş. Makale, bu iki durumu bir arada yaşayan çocukların bazı ortak noktalara sahip olduğunu vurguluyor.

Araştırmacılar özellikle “zamansal işlemleme” becerilerine dikkat çekiyor. Zamansal işlemleme, seslerin süresi, sırası, ritmi gibi zamanla ilgili özelliklerini algılama ve yorumlama yeteneğimiz. Düşünsenize, konuşma çok hızlı akan bir ses akışıdır ve bu akış içindeki ince farklılıkları (örneğin “b” ve “p” arasındaki süre farkını) doğru algılayamazsak, kelimeleri veya sesleri karıştırmamız çok normal. Derleme, İİB ve KSB olan çocuklarda bu zamansal işlemleme becerilerinin genellikle zayıf olduğunu gösteriyor. Bu da bize, beynin sesleri zaman içindeki akışıyla doğru işlemesinin, konuşma seslerini doğru edinme ve kullanma için ne kadar temel bir beceri olduğunu düşündürüyor.  

Ayrıca, İİB ve KSB’nin bir arada görüldüğü durumlarda KSB’nin şiddetinin daha fazla olabileceği de belirtiliyor. Bu da işitsel işlemedeki zorlukların, konuşma üretimindeki sorunları derinleştirebileceğine işaret ediyor.  

Değerlendirme Süreci: Neden Bütüncül Bakış Şart?

Araştırmanın önemli bulgularından biri de değerlendirme süreciyle ilgili. KSB genellikle daha erken yaşlarda (3-6 yaş) fark edilip tanılanabilirken, İİB değerlendirmeleri için genellikle 7 yaş civarı veya sonrası daha güvenilir kabul ediliyor. Bu durum, iki bozukluk arasındaki bağlantıyı erken dönemde kurmayı zorlaştırabiliyor.  

Derleme, bu noktada çok önemli bir mesaj veriyor: Eğer bir çocukta KSB varsa, sadece konuşma üretimini değerlendirmekle kalmamalı, işitsel işlemleme becerilerini de mutlaka gözden geçirmeliyiz. Bu, sorunun temelinde yatan nedenleri daha iyi anlamamızı sağlar. Makale, özellikle frekans ayrımı, binaural entegrasyon (iki kulaktan gelen bilgiyi birleştirme) ve zamansal işlemleme gibi alanları değerlendiren testlerin önemini vurguluyor.  

Bu da bizi çok disiplinli bir yaklaşıma götürüyor. Odyologlar, dil ve konuşma terapistleri, eğitimciler ve hatta aileler bir araya gelerek çocuğun durumu hakkında bilgi paylaşmalı ve ortak bir yol haritası çizmelidir. Çünkü işitsel işlemlemedeki bir zorluk, sadece duymayı değil, aynı zamanda dili anlamayı, okumayı ve genel öğrenme süreçlerini de etkileyebilir.  

Peki Şimdi Ne Olmalı?

Bu araştırma bize gösteriyor ki, işitsel işlemleme ve konuşma sesi üretimi arasında göz ardı edilmemesi gereken güçlü bir etkileşim var. Özellikle KSB yaşayan çocukların değerlendirilmesinde işitsel işlemleme boyutunu da dahil etmek, hem daha doğru bir tanıya ulaşmamızı hem de çocuğun ihtiyaçlarına yönelik daha etkili müdahale planları oluşturmamızı sağlayacaktır.

Elbette bu alanda hala yapılacak çok şey var. Özellikle küçük çocuklarda İİB’yi güvenilir bir şekilde değerlendirme yöntemleri gibi konular üzerinde daha fazla araştırma yapılması gerekiyor. Ancak mevcut bilgilerle bile, çocuklarımıza yaklaşımımızda daha bütüncül olmanın önemi çok açık.  

Unutmayalım, her çocuk farklıdır ve yaşadığı zorlukların temelinde yatan nedenleri anlamak, onlara en iyi desteği sunmanın ilk adımıdır. İşitsel işlemleme ve konuşma becerileri alanındaki bu bilgi birikimi, umarım daha fazla çocuğun doğru zamanda doğru yardıma ulaşmasına vesile olur.