İşitsel Beyinsapı Cevabı (ABR)

İşitsel Beyinsapı Cevabı (ABR), saf ses odyometrisi dışında işitsel fonksiyonu değerlendirmede en sık kullanılan objektif yöntemler arasında işitsel uyarılmış potansiyeller yer almaktadır. İşitsel uyarılmış potansiyeller, işitsel yolların fiziksel fonksiyonunu invaziv olmayan şekilde değerlendiren ölçümlerdir. İşitsel uyarılmış potansiyeller, elektrotların kafa derisinin belirli bölgelerine yerleştirilmesi ve işitsel uyaranın verilmesiyle birlikte işitme siniri, beyinsapı ve korteks düzeyinde oluşan değişikliklerin kaydedilmesidir. Kaydedilen dalga formları birçok tepe içerir ve bu dalgalar işitsel yolların farklı bölgelerinden elde edilen nöral aktivasyonu yansıtır.

İşitsel uyarılmış potansiyeller arasında en sık kullanılanı İşitsel Beyinsapı Cevabı (ABR) testtidir. İBC, işitme siniri ve beyinsapındaki elektriksel akımın senkronize aktivitesini kaydeden elektrofizyolojik bir test yöntemidir. Verilen akustik uyaranı takiben ilk 10 ms içinde ortaya çıkan cevaplar işitsel 6 beyinsapı cevabı olarak adlandırılır. İlk kez Sohmer ve Feinmesser tarafından 1967 yılında kaydedilmesine rağmen, 1970’li yılların başlarında Jewett ve Wilinson tarafından tanımlanmıştır. İşitsel beyinsapı cevabı, beş temel dalgadan oluşmaktadır. I. ve II. dalga işitme sinirinden kaynaklı olup, I.dalga işitme sinirinin distal kısmından, II.dalga 8. Sinirin proksimal kısmından kaynaklandığı düşünülmektedir. III. Dalga koklear çekirdek ve koklear çekirdeğe giren sinir liflerinden doğar. IV.dalga Süperior Olivary Kompleks’in medial çekirdeğinden kaynaklandığı düşünülür. V. Dalga’nın kanyağı ise Inferior Kollikulus olduğu ileri sürülür.

İBC ölçümlerinde ve analizinde V. dalga önem taşımaktadır. V.dalga yüksek amplitüdlü olup kendinden hemen sonra gelen vadisi ile tanınır. V.dalganın elde edildiği en düşük şiddet seviyesi eşik olarak tanımlanır. İBC; objektif bir teknik olmasına rağmen, tekniğin uygulanmasında ölçümleri etkileyen çeşitli faktöler ortaya çıkabilir. Testin içeriğinin yorumlanması açısından önem taşıyan bu faktörler; denekle ilgili olan, kullanılan uyarıcı ve test parametreleri ile ilgili olan ve testi yapan kişiye bağlı olan faktörler olarak sınıflandırılabilir.

İBC kaydı sırasında elektrotların konumları, kaydedilen cevabın kalitesini etkiler. Elektrot yerleşim noktaları Uluslararası 10-20 Elektrot Standartlarına göre uygulanmaktadır. Uyarılmış potansiyellerin kaydı sırasında kullanılan elektrot sayıları ve yerleşim yerleri değişkenlik göstermekle birlikte daha çok üçlü veya dörtlü elektrot düzenlemesi tercih edilmektedir. Üçlü kayıtta; Cz (verteks) noninverting elektrot, mastoid/kulak memesi inverting elektrot, alın bölgesi toprak elektrot olarak seçilmektedir. Dörtlü kayıtta ise, her iki mastoid/kulak memesi kullanılmakta böylece hem ipsi hem de kontralateral kayıt yapma şansı sağlamaktadır.

İBC kaydı sırasında TDH-39 model kulaklık ya da ER-3A kanal içi kulaklık tercih edilmektedir. Hall (1992) ER-3A kanal içi kulaklığın uyaran artifaktının erken İBC dalgalarını bozma ihtimalini büyük ölçüde azalttığını belirtmektedir. THD kulaklıkların kafatası kemikleriyle temas ederek kulaklar arası etkileşime sebep olması ve özellikle yenidoğanlarda dış kulak yolunun kollabe olmasına sebep olabilmesi gibi dezavantaları nedeni ile yanlış ölçümlere yol açabilmektedir (25). Yapılan çalışmalarda, İBC ölçümlerinde ER-3A kanal içi kulaklık kullanımının hasta ve klinisyen açısından daha konforlu olduğu savunulmaktadır.

İBC testinde uyarıcı tipi olarak klik, tone burst veya tone pip uyaranlar, geniş bantlı uyaranlar ve dar bantlı uyaranlar kullanılmaktadır. İBC kayıtlarında en yaygın olarak kullanılan uyaran tipi ani başlangıçlı klik uyaranlardır. Klik uyaranlar geniş frekans bandına sahip olmasına rağmen, kokleanın 1 ve 4 kHz bölgesini uyardığı ileri sürülmektedir. Elde edilen cevaplar ise çoğunlukla 2 ve 4 kHz frekans bandına aittir. Bu nedenle, klik uyaranlar frekansa ait bilgi vermediği için işitme kaybı tipi ve derecesinin tespiti hakkında sınırlı bilgi sağlar. Frekansa ait bilgi elde etmek için ise, tonal uyaranlar tercih edilmektedir. Tonal uyaranlar belli bir frekanstaki bölgeyi test etmeye yönelik kullanılan uyaran tipidir. Bu tip uyaranlar tone burst, tone pip veya chirp olarak adlandırılır. Yapılan araştırmalarda; tanısal değerlendirmede ve odyogram konfigürasyonunu ortaya çıkarmada klik uyaranının tek başına yeterli olmadığı, tonal uyaranlı İBC kullanımının önemi vurgulanmaktadır. Stapells ve ark. (1995), normal işiten ve sensorinöral işitme kayıplı infant ve çocuklarda 500, 2000 ve 4000 Hz’ de elde edilen tone burst İBC eşiklerini saf ses işitme eşikleri ile karşılaştırmışlardır. İBC eşikleri ile saf ses işitme eşikleri arasında yüksek korelasyon saptamışlardır.

İBC kaydı sırasında kullanılan impedanslar ve impedanslar arası kayıtların birbiri ile uyumu önemlidir. Kayıtlar sırasında elektrot impedansları 5000 Ohm’dan düşük olmalıdır. Elektrotları yerleştirme sırasında cildin iyi temizlenmesi ve uygun miktar ve kalitede iletken pasta kullanılması ölçülen impedansları doğrudan etkilemektedir. Kayıt sırasında elektrotlar arası impedanslar önemli olduğu gibi, bu impedansların birbirine yakın değerde olması da önem taşımaktadır.

İBC yorumlanmasında dalgaların latansları, dalgalar arası latans faklılıkları, dalga amplitüdleri, V/I dalga amplitüd oranı, kulaklar arası latans farkı, kulaklar arası şiddet farkı, latans şiddet eğrisi ve dalga morfolojisi önem taşımaktadır. İBC testinde elde edilen eşikler, latans ve amplitüdlerin değerlendirilmesi klinisyenin deneyim ve becerisine bağlıdır. Test sırasında hastanın el, kol, yüz hareketleri ve yutkunması artefakt oluşturarak İBC kaydını bozabilmektedir. Bu nedenle İBC doğal uyku ya da anestezi altında uygulanmaktadır. Yaş, cinsiyet ve matürasyonun İBC üzerinde etkisi mevcuttur. Özellikle test ortamı, elektrotların yerleşimleri, düşük impedans, kullanılan kulaklık tipi, uyaran tipi, uyaran süresi, uyaran şiddeti, uyaranın sayısı, uyaran polaritesi, ortalama kayıt süresi İBC sonuçlarını etkileyen faktörler arasındadır.

İBC; davranım testlerine koopere olamayan küçük çocuklarda, mental retardasyonu olan bireylerde, fonksiyonel işitme kayıplarında, yenidoğan işitme taramasında, işitme eşiği tahmini, intraoperatif izleme, işitme kaybı tipi ve derecesinin belirlenmesinde, beyinsapı lezyonlarının tespitinde, koklear ve retrokoklear patolojilerin ayırıcı tanısında kullanılmaktadır.