Geç Yanıt ABR (Late Latency Response) Nedir? Klinik Kullanımı ve Yorumu

Giriş

Odyolojik değerlendirmeler, işitme sistemi ile ilgili sorunların tanısı, izlemi ve tedaviye yanıtın objektif olarak izlenebilmesi açısından kritik önem taşır. Bu değerlendirmelerde, sadece periferik işitme sistemi değil, merkezi sinir sistemi ile ilişkili işitme yolları da ayrıntılı olarak incelenmelidir (Hall, 2006). Bu bağlamda kullanılan elektrofizyolojik testlerden biri olan Geç Yanıt ABR ya da uluslararası literatürdeki adıyla Late Latency Response (LLR), özellikle işitsel korteksin fonksiyonel durumu hakkında bilgi verir (Musiek & Baran, 2020).

Geç Latanslı Yanıtlar (LLR) Nedir?

Geç Latanslı Yanıtlar, işitsel sistemdeki kortikal aktivitenin yüzey elektrotlar aracılığıyla kaydedilmesidir. Tipik olarak bir işitsel uyaran sonrasında 50 ila 250 ms arasında ortaya çıkan pozitif ve negatif dalga bileşenlerinden oluşur:

• P1: 50-80 ms civarında birinci pozitif dalga
• N1: 80-120 ms civarında birinci negatif dalga
• P2: 150-200 ms civarında ikinci pozitif dalga
• N2: 180-250 ms civarında ikinci negatif dalga (Burkard, Don & Eggermont, 2007).

Bu yanıtlar, bireyin işitsel uyaranlara kortikal seviyede verdiği cevabı yansıttığı için sadece “duyma”nın değil, “anlamlandırma”nın da nesnel bir göstergesi olarak değerlendirilir (Sharma et al., 2002).

Test Prosedürü

LLR testi, EEG tabanlı olup, kafa derisine yerleştirilen yüzey elektrotlarla kayıt alınarak yapılır. Uygulama aşamaları:

1. Elektrot Yerleşimi: Aktif elektrot Fz (alın ortası), referans elektrotlar A1-A2 (kulak arkaları), toprak elektrot Cz (kafa tepe noktalarından biri).
2. Uyaran: Kulaklıklarla verilen klik ya da tone burst tipi uyaranlar.
3. Kabul Edilen Parametreler: 1-1.9/saniye gibi düşük uyaran hızı, 512 kez tekrar, 1000-2000 Hz sampling rate gibi teknik detaylar uygulanır (Eggermont & Ponton, 2002).
4. Veri Analizi: P1, N1, P2 ve N2 bileşenlerinin latans (gecikme) ve amplitüd (genlik) değerleri yorumlanır.

Klinik Kullanımları

1. İşitsel İşleme Bozuklukları (APD)

APD tanısında LLR, zamanlama hatalarını veya yanıt eksikliklerini göstererek merkezi işitsel sistemin yeterliliği konusunda önemli bilgiler sunar (Musiek & Baran, 2020). APD’li bireylerde N1 latansında uzama ve P2 amplitüdünde azalma görülmektedir.

2. Tinnitus

Tinnitus hastalarında, LLR aracılığıyla kortikal hiperaktivite ya da plastisite bozuklukları gözlenebilir. Örneğin, Sharma ve ark. (2002) çalışmasında, tinnituslu bireylerde P1 amplitüdü artmış olarak bulunmuş ve bu durum, işitsel korteksteki artmış uyarılabilirlik ile ililabilirlik ile ili\u015kilendirilmiştir.

3. Koklear İmplant ve İşitme Cihazı Kullanıcıları

Özellikle pediatrik kullanıcılarda, cihaz sonrası kortikal plastikliğin gözlemlenmesi için P1 bileşenine bakılır. P1 latansının zamanla kısaltığı gözlenirse, cihazın işitsel girdiyi yeterli şekilde kortikal düzeye ilettiği düşünülür (Sharma et al., 2002).

4. Nörolojik Hastalıklar

Multiple skleroz, Parkinson, epilepsi gibi hastalıklarda, LLR yanıtlarında bozulmalar görülür. Latans uzamaları ve amplitüd düşüklükleri nörolojik etkilenmenin elektrofizyolojik göstergeleri olabilir (Burkard, Don & Eggermont, 2007).

Yorumlama ve Klinik Karar Verme

• Latans artışı: Merkezi yolların iletiminde gecikme, miyelin kaybı, dikkat eksikliği ya da kortikal disfonksiyon olabilir.
• Amplitüd değişiklikleri: Artış, hiperaktivite (tinnitus); azalma, dikkat bozukluğu ya da kortikal depresyon işareti olabilir (Eggermont & Ponton, 2002).

Avantajlar ve Kısıtlamalar

Avantajlar

• Objektif ve kortikal düzeyde bilgi sunar
• Pediatrik ve davranış geriliği olan bireylerde kullanılabilir
• Koklear implant uyum sürecini izleyebilir

Kısıtlamalar

• Uyku, dikkat gibi bilişsel durumlar sonucu etkileyebilir
• Test süreleri uzundur
• Yorum deneyimi gerektirir

Sonuç

LLR, odyoloji alanında periferik duymanın ötesinde, algı ve işitsel işleme seviyelerinde bilgi sunan değerli bir testtir. Klinik pratiğde APD, tinnitus, CI/HA takibi ve nörolojik tanı süreçlerinde kullanılması, hem objektif hem de tanı destekleyici önemli veriler sağlar.

Kaynakça

• Hall, J. W. (2006). New Handbook of Auditory Evoked Responses. Pearson Education.
• Musiek, F. E., & Baran, J. A. (2020). The Auditory System: Anatomy, Physiology, and Clinical Correlates. Plural Publishing.
• Burkard, R., Don, M., & Eggermont, J. J. (2007). Auditory Evoked Potentials: Basic Principles and Clinical Application. Lippincott Williams & Wilkins.
• Sharma, A., Dorman, M. F., & Spahr, A. J. (2002). “A sensitive period for the development of the central auditory system in children with cochlear implants: implications for age of implantation.” Ear and Hearing, 23(6), 532–539.
• Eggermont, J. J., & Ponton, C. W. (2002). “The neurophysiology of auditory perception: from single units to evoked potentials.” Audiology and Neurotology, 7(2), 71–99.