Bilateral vs. Unilateral İşitme Kayıplarının Dil Gelişimine Etkileri
İçindekiler
Giriş
Dil gelişimi, bireyin sosyo-duygusal, bilişsel ve akademik gelişiminde temel rol oynar. Bu gelişimin sağlanmasında doğumdan itibaren düzenli ve kaliteli bir işitsel girdi şarttır (Yoshinaga-Itano et al., 1998). Ancak işitme kayıpları, bu girdinin sıkıntıya uğramasına neden olarak dil edinimini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu yazıda, bilateral (her iki kulakta) ve unilateral (tek kulakta) işitme kayıplarının erken dönem dil gelişimi üzerindeki etkileri bilimsel kaynaklara dayalı olarak karşılaştırmalı biçimde incelenecektir.
İşitme ve Dil Edinimi Arasındaki İlişki
Dil gelişiminin ilk yılları, “kritik dönem” olarak adlandırılan bir zaman aralığıdır. Bu süre zarfında işitsel sistem, gelen ses uyarılarını merkezi sinir sistemine iletir ve kortikal yapılarda anlamlandırılmasını sağlar (Sharma et al., 2002). Ses girdisinin yetersizliği, hem reseptif (alıcı) hem de ekspresif (ifade edici) dil becerilerinde gerilik yaratabilir. Bu durum, sadece dilsel değil, aynı zamanda sosyal ve akademik bölümde de zorluklara yol açar (Moeller, 2000).
Bilateral İşitme Kaybının Etkileri
Tanı ve Müdahale Zamanı
Bilateral işitme kaybı, her iki kulaktaki işitme seviyesinin belirli bir eşik altına düşmesiyle tanımlanır. Bu tip kayıpta, işitsel girdi büyük oranda kesintiye uğradığı için dil gelişimi daha çok etkilenir (Yoshinaga-Itano et al., 1998). Yapılan çalışmalarda, bilateral kaybı olan bebeklere ilk 6 ay içinde cihaz verilmesi durumunda, dil gelişim düzeylerinin normal işiten akranlarına daha yakın seyrettiği görülmüştür.
Fonolojik ve Morfolojik Gelişim
Fonolojik farkındalık (ses birimleri algılama) ve morfolojik yapılara (ekler, zaman, çoğul vb.) duyarlılık, bilateral işitme kaybı olan bireylerde genellikle zayıftır (Spencer & Marschark, 2010). Bu da dilin yapısal öğelerini öğrenmeyi zorlaştırır.
Pragmatik Beceriler
Konuyu sürdürme, sıra alma ve jest-mimik takibi gibi pragmatik (sosyal) dil becerileri de bilateral işitme kaybından etkilenebilir. Bu durum sosyal ilişkilerin kurulmasında da sorun yaratabilir (Moeller, 2000).
Unilateral İşitme Kaybının Etkileri
Uzun Süre Göz Ardı Edilen Risk
Unilateral işitme kaybı, genellikle daha az fark edilir ve uzun süre müdahale edilmeden kalabilir. Ancak araştırmalar, tek taraflı işitme kaybı olan çocukların %30-50’sinin akademik veya dilsel zorluk yaşadığını göstermiştir (Lieu, 2004).
Konumlama ve Arka Plan Gürültüsü
Unilateral kayıpta, sesin kaynağını belirleme (lokalizasyon) ve gürültülü ortamlarda konuşmayı ayırt etme yetisi zayıflar. Bu durum, okul gibi grup ortamlarında dil edinimini zorlaştırabilir (Bess & Tharpe, 1984).
Sosyal İşlevsellik
Unilateral kayıp, bilateral kadar ağır etkiler yaratmasa da, dikkat, işitme yorgunluğu ve izolasyon gibi ikincil etkiler yoluyla dil gelişimini dolaylı yoldan sekteye uğratabilir (Lieu, 2013).
Karşılaştırmalı Değerlendirme
| Faktör | Bilateral İşitme Kaybı | Unilateral İşitme Kaybı |
|---|---|---|
| Dil Gelişimine Etki | Yüksek (doğrudan) | Orta/Dolaylı |
| Tanı Zorluğu | Düşük | Yüksek |
| Cihazlandırma | Erken dönemde kritik | Tartışmaya açık |
| Sosyal Beceriler | Daha çok etkilenir | Az etkilenir ama risklidir |
| Akademik Risk | Yüksek | Orta |
Sonuç
Her iki tip işitme kaybı da dil gelişimi üzerinde anlamlı etkilere sahiptir. Bilateral kayıplarda müdahale ne kadar erken olursa, gelişimsel açıdan o kadar avantaj sağlanır. Unilateral kayıplar ise göz ardı edilmemeli; bu bireylerin de dikkatle izlenip gerekirse desteklenmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Kaynakça
- Yoshinaga-Itano, C., Sedey, A. L., Coulter, D. K., & Mehl, A. L. (1998). Language of early-and later-identified children with hearing loss. Pediatrics, 102(5), 1161-1171.
- Sharma, A., Dorman, M. F., & Spahr, A. J. (2002). A sensitive period for the development of the central auditory system in children with cochlear implants. Ear and hearing, 23(6), 532-539.
- Moeller, M. P. (2000). Early intervention and language development in children who are deaf and hard of hearing. Pediatrics, 106(3), e43-e43.
- Spencer, P. E., & Marschark, M. (2010). Evidence-based practice in educating deaf and hard-of-hearing students. Oxford University Press.
- Bess, F. H., & Tharpe, A. M. (1984). Unilateral hearing impairment in children. Pediatrics, 74(2), 206-216.
- Lieu, J. E. (2004). Speech-language and educational consequences of unilateral hearing loss in children. Archives of Otolaryngology–Head & Neck Surgery, 130(5), 524-530.
- Lieu, J. E. (2013). Unilateral hearing loss in children: Speech-language and school performance. B-ENT, 9(Suppl 21), 107-115.
