ALR’yi Etkileyen Faktörler

ALR’yi Etkileyen Faktörler

Yaş ve cinsiyet

Santral işitsel sinir sisteminin maturasyonuna bağlı olarak çocukluk çağı boyunca İUGP dalgalarının latansları kısalırken amlitütleri artmaktadır. Gelişimsel olarak önce P1 dalgası onu takiben 3-6 yaş arası yetişkinlik döneminde görülen şekline benzer biçimde P2-N2 ve son olarak 3 yaş sonrası N1 dalgası gözlenebilmektedir. İUGP latanslarının yetişkin benzeri latans değerlerine ulaşması ancak 6 yaştan ergenliğe kadar olan zaman içinde gerçekleşmektedir (Hall,2007).

Cinsiyetin İUGP komponentlerinin üzerindeki etkisi inceleyen bazı çalışmalar amplitüt ve latans değerleri bakımından kadın ve erkekler arasında anlamlı farklılık olmadığını ileri sürmektedir (Cunningham et al 2000). Ancak Onishi ve Davis (1968) kadınlarda erkeklere göre daha yüksek amplitütlü İUGP cevapları elde edildiğini, Altman ve Vaitulevich (1990) ise N1 latansının kadınlarda erkeklerden daha kısa olduğunu ileri sürmektedirler.

Uyaran tipi

Klik, tonal ve konuşma uyaranları İUGP için kullanılabilmektedir. Davis ve ark. (1968) kısa latanslı cevaplar rise/fall zamanı 5 msn‟den kısa olan uyaranlar tarafından ortaya çıkarılamadığını bu nedenle en ideal uyaran tipinin rise/fall zamanın 10 msn‟den uzun olması gerektiğini ortaya koymuşlardır.

Konuşma uyaranı, EcochG, ABR ve MLR‟nin aksine İUGP cevaplarını ortaya çıkarmak açısından oldukça etkilidir. Yapılan İUGP çalışmalarında doğal ve yapay sesler, heceler ve kelimelerin İUGP‟yi ortaya çıkarmak için kullanılabileceği 17 gösterilmiştir (Kurtzberg 1989, Sharma and Dorman 2000, Trembley et al 2003). Genel olarak, konuşma uyaranına cevaben oluşan N1-P2 kompleksinin amplitütü, tonal uyarana cevaben oluşan dalga amplitütünden daha büyüktür (Ceponiene et al 2002). Ayrıca tonal uyaran ile kıyaslandığında konuşma uyaranına cevaben oluşan N1 dalgası tutarlı olarak 120 msn civarında gözlenirken, tonal uyaran cevabının değişkenlik gösterdiği görülmüştür (Hall, 2007).

Bunların yanı sıra işitme cihazı kullanan bireylerde yapılan İUGP çalışmalarında genellikle çeşitli konuşma uyaranları kullanılmaktadır.

Uyaranın frekans

İUGP ölçümlerinde uyaranın frekansı arttıkça elde edilen cevap amplitütleri artmakta, latansları ise kısalmaktadır. Alçak frekanslı (250-400 Hz) bir uyaran kullanılarak elde edilen İUGP cevap amplitütleri, görece yüksek frekanslı (1000- 3000 Hz) bir uyaranla elde edilenlere göre daha büyük, latansları ise daha kısadır (Apeksha and Devi 2010). İUGP üzerindeki frekans etkisinin işitsel korteksteki tonotopik organizasyonla ilişki olduğu düşünülmektedir. Yetkin ve ark.(2004) yaptıkları bir çalışmada alçak frekanslı uyaranların yüksek frekanslı uyaranlara göre daha yüzeyde yer aldığını ve daha fazla kortikal alanı aktive ettiğini ve bu nedenle alçak frekansların İUGP cevaplarının daha kısa latanslı ve daha büyük amplitütlü olduğu ileri sürmüşlerdir (Roger and Thornton 2007).

Uyaranın şiddeti

Uyaranın şiddeti arttıkça İUGP komponentlerinin amplitütleri lineer olarak artmakta ve latansları kısalmaktadır (Bak et al 1985). En büyük amplitüt artışı işitme eşiğinin 20-30 dB üzerindeki şiddet düzeylerinde olmakta ve de amplitüt, uyaran şiddeti arttıkça artmaya devam etmektedir. Ancak 75 dB nHL seviyesinin üzerine çıkıldığında amplitüt artışı satüre olmakta ve amplitüt artışının azaldığı ileri sürülmektedir (Onishi and Davis 1968, Hall 2007). Ancak P2 amplitüdünün N1 amplitüdü ile karşılaştırıldığında daha yüksek şiddet seviyelerinde satüre olduğu olduğu, düşük şiddet seviyelerinde ise P2 latansında şiddet azalmasıyla meydana 18 gelen uzamanın N1‟e göre daha fazla olduğu düşünülmektedir (Adler and Adler 1989).

Dikkat ve uyku

Kişinin uyku ve uyanıklık durumu erken latanslı işitsel uyarılmış potansiyellerin aksine İUGP‟yi belirgin şekilde etkilemektedir. Uyku durumunda elde edilen cevapların latansları artarken, amplitütleri İUGP komponentlerine göre değişiklik göstermektedir (Hall 2007, Ponton, Eggermont 1996). Uyku sırasında N2 komponentinin amplitüdü belirgin şekilde artmaktadır. Bu durumun uyku derinliğinin değişmesi bağlı olarak, EEG aktivitesinin paterninin değişimine bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir (Hall 2007).

Ayrıca yapılan çalışmalarda uyku halindeki normal işitenlerde İUGP eşiklerinin 20-30 dB yükseldiği, latanslarının ise uzadığı görülmüştür.

Dikkatin yoğunlaşması ya da uyaranda bir değişiklik meydana geleceği beklentisiyle dinleme N1 ve P2 amplitüdünün artmasına neden olurken, P1 amplitüdü üzerinde herhangi bir etki yaratmamaktadır (Hall 2007).

Kullanılan ilaçlar

İlaçların İUKP‟ler üzerindeki etkileri, kullanılan ilacın türüne göre değişiklik göstermektedir. Yapılan bazı çalışmalarda chlorpromazinin N1 latansında değişiklik yaratmazken, P2 ve N2 latanslarını arttırdığı ancak amplitütlerinde herhangi bir değişiklik yaratmadığı gözlenmiştir. Lityum kullanımı İUGP latanslarında uzamaya neden olurken, amplitütleri etkilememektedir. Akut alkol tüketimi ise N1-P2 amplitütlerini azalmaya neden olmaktadır. Kloral hidrat verilerek sağlanan sedasyonda İUGP‟nin değişkenliğinin arttığı, benzodiyazepin etkisi altında ise N1, 19 P2 ve N2 amplitütlerinin azaldığı ancak latansın etkilenmediği belirtilmiştir (Hall, 2007).

Uyaran tekrar sayısı, uyaranlar arası aralık ve uyaran süresi

Şiddet ve durasyonun İUGP üzerine etkilerini araştıran erken dönem çalışmalarda sıklıkla tonal uyaran kullanılmıştır. Tonal uyaranın ve konuşma uyaranının durasyonu karşılaştırıldığında, İUGP latans ve amplitüdünün üzerinde tonal uyaranın konuşma uyaranına göre daha belirgin bir etkisi olduğu görülmüştür (Beukes et al 2009).

Agung ve ark. (2006) farklı frekans dominansları olan konuşma uyaranları kullanarak yaptıkları çalışmada, kısa durasyonlu uyaranlar sonucu elde edilen işitsel kortikal cevapların latanslarının daha kısa ve amplitütlerinin daha büyük olduğu görmüştür. Oates ve ark. (2002), yetişkinler üzerinde yapıtığı bir çalışmada İUGP için en tatmin edici ISI süresini 1-2/sn olarak belirlemiştir.

Sinyal gürültü oranı (S/R)

Gürültü test süresince, test edilen kişinin vokalizasyonu gibi doğrudan ya da istemli-istemsiz kas hareketlerine bağlı olarak elektrofizyolojik gürültü şeklinde dolaylı olarak sinyali etklilemektedir. Elektrotlar yüzeye, İUGP jenaratörlerinden daha yakın yerleşimli olduklarından yüzeyde bulunan kas hareketlerini ALR komponentlerinden çok daha yüksek şiddetlerde kaydetmektedirler. Kayıt sırasında bu oldukça yüksek amplitütlü kas hareketlerinden kaynaklanan epochlar işlem dışı bırakılmaktadır. Ancak bu yapılan işlem kayıt süresinin uzamasına neden olmaktadır (Hall, 2007).

Filtreleme

Uyarılmış işitsel potansiyellerin kaydı sırasında istenmeyen elektriksel gürültünün amplitütünü azaltmak amacıyla filtreleme işlemi yapılmaktadır. Optimal İUGP cevapları elde edebilmek için filtre ayarlarının 1-3 Hz yüksek geçirgen ile 30-100 Hz alçak geçirgen aralığında olması önerilmektedir (Hall, 2007).

Elektrot yerleşimi

İUGP için elektrot yerleşimi diğer uyarılmış potansiyellerin ölçümünde olduğu gibi „ Uluslararası 10-20 Sistemi‟ kullanılarak yapılmaktadır. Kullanılan elektrot sayısı ve yerleşimi değişkenlik göstermekle birlikte, üç veya dört elektrot kullanılarak yapılan ölçümler tercih edilmektedir. Üç elektrotlu kayıtta Cz (verteks) non inverting elektrot, mastoid veya inion (Oz) inverting elektrot, alın bölgesi toprak elektrot olarak tercih edilmektedir. Dört elektrotlu kayıtta ise, her iki mastoid kullanılmakta ve bu yöntemle ipsilateral ve de kontralateral kayıt alınabilmektedir (Ponton 1996).

[329727 NUMARALI TEZ’DEN FAYDALANMIŞTIR]