İşitsel Uyarılmış Geç Potansiyeller (İUGP/ALR)

İşitsel Uyarılmış Geç Potansiyeller (İUGP), akustik uyaranın sunumunu takiben ilk 50-300 msn içinde ortaya çıkan ve verteksten kaydedilen pozitif ve negatif dalgalar bütünüdür. İUGP, P1-N1-P2-N2 komponentlerinden oluşmaktadır. Bu komponentler isimlerini, ortaya çıkış zamanlarına ve voltaj polaritelerine göre almaktadır. Normal işitmeye sahip bir yetişkinde, P1 (50-80 msn), N1 (100-150 msn), P2 (150-200 msn) ve N2 (180-250 msn) aralıklarında ortaya çıkmaktadır. İUGP amplitüt açısından ABR, MLR gibi daha erken latanslı potansiyeller ile karşılaştırıldığında görece daha geniş amplitüde (3-10 µV ve daha büyük) sahip olduğu görülmektedir. İlk defa 1939 yılında Paul Davis tarafından EEG kaydının içinde, işitsel uyarana cevap olarak kaydedilmiştir (Hall 2007).

Davis İUGP’yi, ses uyaranın sunumunu takiben dinleyicinin elektroensefalogramında meydana gelen bir dizi değişikler olarak tanımlamıştır (Davis 1939).

İUGP’lerin üretildiği fizyolojik kaynaklar konusunda literatürde kesin bilgiler bulunmamakla birlikte, talamus ve daha üst düzey işitme merkezlerinden kaynak aldığı ve birden fazla kaynak tarafından üretildiği genel olarak kabul görmektedir (Sharma and Dorman, 2006; Wunderlich and Cone-Wesson, 2006). Hall, Vaugan ve Ritter‟in, N1 ve P2 komponentlerinin supratemporal korteksteki primer işitme alanlarından kaynaklandığını ileri sürdüğünü; Picton ve ark.‟ının ise İUGP‟nin elde edilmesinde frontal korteksteki asosiasyon bölgelerinin de etkili olduğunu iddia ettiklerini belirtmektedir (Hall, 2007). Bu araştırmacıları destekleyen çalışmaların yanında, Naatanen ve ark yaptıkları çalışmalarda, temporal lop dışındaki celebral bölgelerin talamus, hipokampus, retiküler formasyon gibi subkortikal yapıların da öncelikle N1 olmak üzere diğer komponentler üzerinde de etkisi olduğunu ileri sürmektedir (McPherson 1996, Naatanen and Picton 1987).Merkezi işitsel sistemin sonlanmaya yakın bölgelerinden kaynaklanan bu dalgaların daha belirgin biçimde elde edilebilmesi için daha uzun süreli uyaran kullanılmasının nedeni de bu komponentlerin fizyolojik kaynaklarının anatomik yerleşimlerinden kaynaklanmaktadır (Purdy et al, 2001).

Burkard ve ark (2007), işitsel korteksi, primer, sekonder ve tersiyer olmak üzere 3 bölüme ayırmaktadır. İUGP oluşumunu şu şekilde anlatmaktadırlar: İşitsel korteks talamustaki özelleşmiş işitsel bölgelerden eksitatör inputları almaktadır. Talamik nöron aksonları, korteksten uzanan dendritlerle sinaptik bağlantılar oluşturmaktadır. Bu dendritler doğrudan kortikal lamineye ve korteksin yüzeyine ulaşmaktadır. Sinapstaki eksitasyonu takiben oluşan pozitif iyon akışı, dendritlerde pozitif yüklü post sinaptik bir ortamın oluşmasına neden olmaktadır (depolarizasyon). Bu pozitif iyon akışının sonucu, hücre dışı ortam daha negatif olmaya başlamaktadır. Hücre dışında oluşan akım, daha sonra korteksteki hücre dışı potansiyeli dengelemek için pozitiften negatife doğru hareketin başlamasına neden olmaktadır. Eğer sinaptik eksitasyon korteksin görece daha derin katmanlarında meydana gelirse (örneğin IV.katman), oluşan hücre dışı akım öncelikle üst katmanlardan daha derindeki katmanlara doğru olmaktadır. Böylece kafa üzerinde yüzeyel katmanlara daha yakın olarak yerleştirilmiş elektrotlarda pozitif voltaj elde edilmektedir. Kafanın verteksi de içeren üst bölümüden pozitif voltaj, mastoid bölgelerini de içeren alt bölümünden negatif voltaj elde edilmektedir. Elde edilen bu voltajın P1‟in kaynağı, P2‟nin ise kaynaklarından biri olduğu düşünülmektedir. Diğer taraftan esas sinaptik eksitasyon ve sonucunda oluşan depolarizasyon daha yüzeyel katmanlarda (örneğin II.katman) oluşursa, hücredışı akım derin katmanlardan yüzeyel katmanlara doğru olmaktadır. Bu durumda verteks mastoide göre daha negatif voltaja sahip olmaktadır. Bu negatif voltajın da N1 komponentinin kaynağı olduğu düşünülmektedir. Kraus, dendrit ve sinaptik bağlantıların yüzeyel katmanlarda 5 yaşına kadar tam olarak gelişmemesinin, infantlarda N1 cevabının görülmemesinin nedeni olduğunu ileri sürmektedir (Kraus, 1993).

İUGP‟lerin işitsel korteks tarafından üretildiği bilindiğinden, akustik uyarını takiben ortaya çıkması, akustik uyaranın işitsel kortekste işlemlendiğini ve dolayısıyla dinleyici tarafından algılandığının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ayrıca İUGP‟lerin kaydedilebilir olduğu ilk ses şiddet seviyesinin, kişinin psikofizyolojik işitme eşikleriyle yüksek korelasyon gösterdiği bilinmektedir (Stapells, 2002).

ALR yaşla birlikte latans, amplitüt ve morfolojik olarak farklılaşmaktadır (Picton and Taylor, 2007).

P1 dalgası infantil dönemde amplitüt açısından en büyük dalga olarak gözlenir. Yaş ilerledikçe bu pozitif büyük amplitütlü komponent N1 dalgasının oluşmasıyla ikiye bölünür ve yetişkindeki P1-N1-P2 trifazik cevap halini alır (Picton 2007).

P1 latansı yaşla birlikte azalma göstermektedir (Cunningham et al 2000, McArthur and Bishop 2002, Sharma et al 1997). Normal işiten bir yenidoğanda P1 latansı yaklaşık 300 msn civarındadır. Yaşamın ilk 2-3 yılında P1 latansındaki en büyük değişim gözlenir ve P1 latans değeri 3 yaş sonunda ortalama 125 msn‟ye düşer. P1 latansındaki kısalma yaşla birlikte gittikçe azalarak devam eder. Normal işiten bir yetişkinden (22-25 yaş) elde edilen P1 latansı 60 msn civarındadır (Sharma and Dorman 2006).

5-6 yaş civarı P1 latansı 85-95 msn olarak gözlenmekte, yetişkin dönemde bu latans değeri 40-60 msn civarında elde edilmektedir. P1 amplitütü ise yaşla birlikte Verteks (Cz) 3 yaş 7 yaş 13 yaş Yetişkin /da/ -50 msn 500 msn 10 genellikle azalma göstermektedir (Ceponiene et al 2002, Cunningham et al 2000, Ponton et al 2000). Bunun nedeni olarak ise, bu yaş dönemlerinde P1 kaynaklarından çok N1 kaynaklarında meydana gelen maturasyon gösterilmektedir (Ceponiene et al 2002).

YAZININ DEVAMI GELECEKTİR.
[329727 NUMARALI TEZ’DEN FAYDALANMIŞTIR]